Các loại đá dùng để xây dựng nhà ở.

Đá xây nhà ở phần thô thường được khai thác từ những núi đá có gốc là đá vôi. Kích thước cũng như trọng lượng của tảng đá tuỳ thuộc khả năng vận chuyển của một người. Đá dùng để xây nhà ở phần thô thường được chia làm 3 loại:

Đá tảng (đá hộc): Những tảng đá vừa tầm vận chuyển của một người, có giá trị khai thác từ mỏ đá chưa gia công, thường được xây nhà ở phần thô ở vị trí móng, kè đá, tường chắn có cường độ chịu lực cao nhưng nhiệu lỗ rỗng nên tốn vữa và kỹ thuật xây phức tạp.

Đá thửa: Là đá đã được gia công sơ bộ có một hoặc hai mặt tương đối phẳng thường dùng để xây nhà ở phần thô ở tường, có giá trị chịu lực cao.

Đá đẽo: Là những tảng đá lớn, được gia công cần thận bằng phương pháp thủ công hoặc bằng máy. Bề mặt tương đối đều và phẳng, được cắt gọt thành từng khối đều đặn, chịu lực tốt. Khả năng chịu phong hoá cao, nhưng gia công khó, có giá thành xây dựng nhà ở phần thô cao vì tốn nhiều lao động.

Đá là loại vật liệu vô cơ tự nhiên sẵn có, dễ khai thác, có giá trị độ bền cao với thời gian. Đá là loại vật liệu xây dựng nhà ở phần thô loại nặng, khả năng hút vữa kém nên thường dùng vữa xi măng để xây.

Cấu tạo xây tường gạch đá hộc

Đá hộc thường dùng để xây dựng phần thô nhà ở tại vị trí móng tường, tường hầm, tường chắn, trụ v. v. . . Những nơi có nhiều đá hộc mặt tương đối phẳng người ta dùng để xây nhà một hoặc hai tầng. Đá hộc còn dùng để bảo vệ cơ đê, nền đường taluy, đập đất. . . các mạch vữa ở đây được chèn đầy gọi là "bắt con rạm”.

Chiều dày của móng báng và tường bằng đá hộc, lấy ít nhất là 40cm, bề dày này được xây bằng hai hay ba viên đá.

Kỹ thuật xây phần thô nhà ở bằng đá

Công việc xác định tim trục, kích thước đáy móng cũng giống như tường gạch.

Xây móng bằng đá hộc theo từng lớp dày 0,3m. Khi xây tường và trụ mỗi lớp 0,25m, các lớp xây có thể bằng hoặc khác nhau về chiều cao. Chọn đá và kiểm tra chiều cao của lớp xây có thể dùng khuôn cũ (hình 11. 9). Xây những hàng có chiều cao bằng nhau gọi là xây theo một cũ.

Xây đá hộc có 3 cách: Dùng xẻng, rót vữa vào xây tường gạch và dùng đầm rung.

Phương pháp dùng xẻng (phổ biến hơn cả): Theo phương pháp này thì đầu tlên ta xếp các viên đá ngoài các viên đá được đặt lên lớp vữa đã rải bằng xẻng bay hoặc bằng một loại dụng cụ chuyên dùng. Những đầu mẫu nhô ra cản trở lúc xây phải ghè bỏ hoặc chặt bằng búa. Khoảng hở giữa những hàng đá ngoài người ta dùng xẻng đổ vữa và xếp đá chèn. Tất cả các khe giữa các viên đá lớn được chèn kỹ bằng đá dăm. Vữa xây đá hộc có độ dẻo 40 - 50mm.

Hình 11. 9. Xây đá hộc

a) Mặt chính xây tường gạch một cũ; b) Khuôn cũ; c) Mặt bằng hàng xây; d) Xây góc

Phương pháp rót vữa: Mỗi lớp đá hộc được xếp khan, khi xếp cần chú ý ướm đá để đảm bảo cấu tạo không bị trùng mạch, dùng đá dăm để chèn các khe hở sau đó đổ vữa lông vào khối đá. Công việc xây tiến hành theo từng |lớp ngang trong tường chắn hoặc trong cốp pha.

Đối với lớp xây móng đá hộc đầu tlên được xây lên nền đất rồi dổ vữa, không phụ thuộc vào phương pháp xây các lớp tiếp ở trên. Đối với lớp đầu tlên phải chọn đá to và phẳng mặt, mỗi một viên đá cần được lèn chặt xuống bằng đầm.

Những lớp xây tiếp theo chỉ được dùng phương pháp rót vữa, khi xây tường nhà loại 3 cao không quá hai tầng. Xây theo phương pháp rót vữa khỏng được chắc như phương pháp dùng xẻng, vì vữa không thể chảy vào hết được những chỗ viên đá tiếp giáp với nhau nên sự truyền lực không đều khắp bề mặt viên đá mà chỉ ở từng chỗ một.

Phương pháp đầm rung: Để xây tường gạch đá hộc có cường độ cao, mỗi một lớp xây phải đầm rung. Người ta xây bằng xẻng trong ván khuôn hoặc trong vách chắn, dùng vữa khô có độ dẻo 20 - 30mm. Phía trên mỗi hàng xây phải rải một lớp vữa dày 4cm sau đó đặt đầm bàn để rung cho đến khi vữa không chảy vào xây tường gạch nữa, thường thời gian rung ở mỗi vị trí khoảng 60 - 80 giây. Tường và trụ xây bằng đá hộc cần dùng xẻng xây thành từng lóp ngang phẳng bằng các viên đá phẳng mặt, các khe hở phải chèn kỹ bằng đá dăm và theo đúng các quy tắc xây. Trưóc khi xây, đá cần được rửa sạch, trong mùa khô hanh thì phải tước nước.

Hình 11. 10. Xây tường đá hộc:

a) Xây tường đá hộc có ốp gạch phía ngoài; b) Xây tường đá hộc trong cốp pha.

Để cho phía ngoài của tường đá bằng phẳng, người ta xây gạch ở mặt ngoài theo mặt chuẩn hoặc xây trong ván khuôn.

Xây trụ và tường bằng đá hộc tiến hành từng đợt có chiều cao 1 -1,2 m khi chiều dày của tường là 0,6 - 0,7m. Khi chiều dày của tường lớn thì chiều cao của mỗi đợt xây phải thấp đi.

Theo những quy định kĩ thuật thi công và nghiệm thu công trình, chiều cao của xây tường gạch đá hộc trong các phân đoạn cạnh nhau không được chênh lệch quá 1,2m và trong một vài trường hợp đặc biệt cho phép ngừng ở độ cao tới 4 m nếu tại đó được xây giật cấp hoặc có đúc các dầm phân lực trên chỗ gián đoạn.

Phải xây giật cấp ở mạch ngừng mà không phụ thuộc vào chiều cao nơi gián đoạn. Chỉ được phép ngừng xây đá hộc sau khi đã lắp kín các khe hở của lớp đá trên cùng, không rải vữa thành lớp lên mặt khối xây. Nếu dùng phương pháp đầm rung thì trước khi nghỉ phải đầm xong lớp đá trên. Nếu thời gian nghỉ kéo dài quá một ngày đêm thì phải che phủ tường khi trời nắng hanh và có gió để tránh hiện tượng vữa mất nước. Khi xây tiếp lại phải dọn sạch rác rưởi và trong trường hợp cần thiết phải tưới nước để liên kết với lớp vữa bên trên được tốt. Mỗi một hàng xây bằng đá hộc đều phải dùng dây căng để bảo đảm độ thẳng đứng và độ ngang phẳng của khối xây.

Dàn giáo và vận chuyển vật liệu trong công tác xây

Tác dụng của dàn giáo trong tác xây

Khi xây tường, ban đầu công nhân có thể đứng trên mặt đất hay trên sàn tầng để xây. Nhưng khi xây cao đến l,5m thì rất khó thực hiện thao tác xây, ở độ cao này năng suất xây giảm rất nhiều.

Theọ kinh nghiệm, nếu ở độ cao 60cm năng suất đạt 100% thì ở độ cao 20cm năng suất chỉ dạt 66%, ở độ cao l,5m năng suất chỉ đạt 17%. Sơ đồ trên hình 11,11 cho quan hệ về độ cao xây và năng suất xây.

Hình 11. 11. Quan hệ chiều cao xây và năng suất xây

Do vậy muốn đạt được năng suất cao thì chỗ đứng và vật liệu phải dược năng dẫn lên cao trong quá trình xây.

Khi xây nhà nhiều tầng phải bắc giáo phía trong nhà để xây. Hiện nay loại giáo thích hợp nhất dùng trong xây tường là giáo xây trát Hoà Phát hoặc Minh Khai.

Vận chuyển vật liệu trong công tác xây nhà ở phần thô

Vận chuyển theo phương ngang

Vật liệu xây như gạch, đá, vữa được vận chuyển theo phương ngang dưới mặt đất hay trên sàn tầng bầng xe cút kít hoặc xe cải tiến. Khi khoảng cách lớn hơn 70m thì nên dùng cần trục tháp để cẩu chuyển. Dụng cụ chứa vữa phải kín khít để không làm mất nước trong vữa. Dụng cụ chứa gạch không được làm rơi gạch, đá gây mất an toàn.

Vận chuyển lên cao

Vận chuyển vật liệu xây lên cao thường dùng máy vận tháng và cần trục tháp. Cần trục tháp có thể cẩu chuyển vật liêu đến bất kỳ vị trí nào trên mặt bằng tầng. Trong thi công nhà cao tầng người ta bắc thêm các sàn đón vật liệu (thông thường bắc giáo tam giác tiêu chuẩn), lát kín sàn, vật liệu được dưa lên sàn rồi chuyển đến các vị trí khuất bằng xe cải tiến.

Hiện nay một số công trình còn dùng máy bơm vữa vận chuyển vữa phục vụ công tác xây trát. Đây là phương pháp hiện đại, cho năng suất cao, giảm chuyên chở thủ công.

Ghi chú: Thi công và nghiệm thu công tác xây phái căn cứ Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 4085 :1985): "Kết cấu gạch đá. Qui phạm thi công và nghiệm thu".