Thi công xây dựng tường với vật liệu bằng đá
Xây đá cũng như khai thác và nhân công gia công đá là một công việc khó khăn, nặng nhọc. Thợ xây dựng với vật liệu đá là những thợ nghể cao nhất trong số các thợ nề, đơn giá hay giá tiền công tra cho bật thợ 400,000 VNĐ/ngày “tính theo bật lương của nam 2018”. Một bản thảo của Ailcn, thế kỷ 13. Nó mô tả hình ảnh những người thợ nề thời Trung cổ đang làm việc, qua đó thấy được một số kỹ năng được sử dụng trong xây đá: xẻ đá, đẽo đá, đưa đá đến vị trí cần thiết và vận chuyển đá lên cao. Khi bức tường thi công xây dựng xong cần kiểm tra xem nó có bằng phẳng, thẳng đứng không. Cuối cùng, những thợ chạm đá lành nghề sẽ chạm trổ các phần trang trí của công trình.
Hiện nay Công ty Hóa Chất Xây Dựng Phương Nam có bảng đơn giá khoán nhân công xây dựng tường bằng vật liệu đá:
Đơn giá xây dựng trọn gói tường ngăn nhà phố, biệt thự, nhà xưởng Công ty Hóa Chất Xây Dựng Phương Nam:
Đơn giá nhân công xây dựng trọn gói tường bằng vật liệu đá: 300,000 VNĐ / m2 . công trình có có diện tích thi công > 150 m2
Đơn giá nhân công xây dựng trọn gói tường bằng vật liệu đá: 400,000 VNĐ / m2 . công trình có có diện tích thi công < 100 m2
Đơn giá nhân công xây dựng trọn gói tường bằng vật liệu đá: 500,000 VNĐ / m2 . công trình có có diện tích thi công 50 m2
Kỹ thuật thi công xây dựng tường với vật liệu đá hộc
Công tác chuẩn bị
Vữa xây tường đá tốt nhất là vữa xi măng cát vàng. Các công việc cơ bản trong xây tường đá cũng tương tự như xây tường gạch nhưng cần chú ý những điểm sau:
Chọn đá: tường bao che, tường vây có thể dùng mọi loại đá hộc; tường ngoài, tường mặt chính, bệ lường, chân tường,... dùng đá hộc cứng và cứng vừa. Đá phải tốt, không dùng đá bị phong hóa, nứt nẻ. Khi vận chuyến xếp riêng những viên đá phẳng, đá kích thước lớn, những viên đá dài hơn 2/3 chiều dày tường có mặt ngoài bằng phẳng để xây hàng đầu tiên, xây mặt tường; những viên có 3 mặt vuông vắn, kích thước lớn dùng xây góc. Đá hộc vừa và nhỏ dùng xây thân tường, xen kẽ với đá lớn để chèn, đệm. Xếp riêng như vậy khi xây dựng không mất nhân công chọn lựa, vừa tăng năng suất giảm chi phí xây dựng tạo đơn giá nhân công cạnh tranh, vừa đảm bảo kĩ, mỹ thuật..
Tường đá hộc thường được xây dựng thành lớp hoặc không thành lớp.
Xây tường đá hộc thành lớp
Sau khi bật mực 2 mép chân tường, tiến hành chọn và ướm đá, đá phải được rửa sạch trước khi xây, rải vữa cách mép tường 3 - 4cm, dày 4 - 5cm, đặt đá chính xác trên lớp vữa, day và gõ mạnh bằng búa gỗ cho đá lún sâu xuống, vữa tràn ra xung quanh dày 2 - 3cm là vừa. Ở mỗi hàng nên chọn những viên đá có cùng chiều dày. xây theo kiểu giằng ngang hoa mai thì tốt nhất. Trước khi xây lớp trẻn phải đổ dầy vữa lỏng vào mạch của lớp dưới, dùng đá nhỏ chèn vào khe hở giữa các viên dá. Tuyệt dối không được chèn đá trước khi đố vữa đầy mạch, không được sửa các viên đá nàm trong khối xây, nếu viên đá chưa ổn định phải dùng đá nhỏ chèn từ mặt ngoài, không được chèn ở mạch trong để tránh đá trượt ra ngoài.
Khi xây mỗi hàng gạch nên đặt đá ướm thử sao cho hàng xây trên so le với hàng xây dưới để không trùng mạch.
Tường đá có chiều rộng lớn xây hai hàng đá mặt, tiếp giáp với dây trước. Sau đó mới xây cách viên giữa.
Khi ngừng xây phải để mỏ giạt. Chú ý mỗi lớp xây phải ngang bàng, mạch vữa nếu bị dốc dễ làm cho khối xây bị trượt đô bất ngờ.
Sau khi xây hết một dợt, kiểm tra độ ngang bằng của khối xây, xây đến gần đỉnh tường phải kiểm tra độ ngang bằng và cốt cao độ của tường, đỉnh tường phải ngang bằng, dừng đúng cốt; dùng vữa xi măng 1: 3 láng dinh tường cho phảng.
Xây đá hộc ở góc tường, đoạn tường giao nhau, cột liền tường:
Các góc tường xây bằng hòn đá lớn, chân dài để gìầng hai thân tường với nhau. Xây các góc gồm ba tường, bốn tường và góc vuông.
Xây kỹ chổ giao nhau giữa các bức tường. Các hàng đá trên và các hàng đá dưới câu chắc vào nhau. Mạch xây không dày quá 3cm.
Nếu ở chỗ bắt góc cần xây gạch ở mặt ngoài, thì xây gạch trước và bắt mỏ nanh 5 lớp một (mỏ hình chữ cung) sau đó xây đá vào bên trong.
Xây cột đá hộc:
Cột xây bằng những hòn đá dài để chân cẩm sâu vào thân cột. Không được dùng những hòn đá mỏng để xây thành lớp vỏ bọc chứa đá vụn ở trong. Cách đặt đá xây cột
Xếp đá hộc xây cột a) Cột ở đầu tường thẳng; b) Cột ở đầu tường chéo; c) Cột 4 cánh; d) Cột liền tường; e) Cột độc lập; f ) Đặt đá xây đúng; g) Đặt đá xây không đúng.
Xây tường đá hộc không thành lớp:
Xây đá hộc không thành lớp bằng những hòn đá kích cỡ, hình thù khác nhau tùy tiện. Cách xây này khó và tốn vữa nhưng đôi khi những hức tường như vậv cũng tạo được hiệu quả trang trí.
Ngoài những yêu cầu như đối với đá hộc xây thành lớp, phải tuân theo những quy định sau đây:
Chiều dày các mạch vữa không lớn hơn 20mm và phải đều nhau, các mạch xây ngang dọc không được tập trung vào thành một diểm nút, không để những mạch chéo kéo dài, những mạch đứng song song, mạch chéo chừ thập, mạch vữa lỗi lõm.
Yêu cầu về mạch vữa khi xây đá hộc không thành lớp:
a) Mạch vữa tạo thành dang, mắt lưới và không được kén quá dái như 1-2;
b) Không tạo nên những mạch chéo chữ thập 3-4, 5-6, những mạch song song 7-8, 9-10;
c) Không để có những đám mạch nhọn II, những dạng mạch 15 chấu dầu nhau 12;
d) Không tạo liên những mạch 13 nằm ngang kéo dài 13-14, 15-16,
Đá lớn nhỏ phải phân bố đều trong khối xây. Không chèn đá vụn vào các mạch vữa ngoài mặt khối xây.
Xây tường đá đẽo
Xây đá đẽo cần bảo đảm những yêu cầu sau:
Không dùng những đá đẽo dưới 5 cạnh để xây tường.
Phải phối hợp xen kẽ đá lớn và đá nhỏ một cách hợp lý và mỹ thuật, không xây tập trung từng đám đá lớn, đá nhỏ riêng biệt nhau.
Không đùng những hòn đá lõm mặt để xây.
Trước khi xây phải chọn đá, đá được chọn ngay tại các mỏ đá. nếu mặt bóng của đá có màu sắc không thống nhất thì xếp, chọn. lắp thử rồi đánh số, sau đó vận chuyên đến nơi xây để đảm bảo măt tường có màu sắc hài hòa. Khi vận chuyển phải có biện pháp bảo đảm các viên đá không bị sứt mẻ các góc cạnh. Với đá đã gia công nhanjxmg, người ta phải bọc giấỵ và chứa trong hòm, cạnh và góc các viên đá này được lót bằng rơm, sợi xốp hoặc các vật liệu mềm khác. Viên có góc cạnh sứt mẻ nhiều phải loại bỏ.
Để tạo nên sự bám dính chắc có thể băm nhám mặt tiếp xúc với vữa rồi rửa sạch bụi và mạt đá. Khi xây dùng bay rải vữa lên mặt lớp đá đã xây dày khoảng 2,5cm, đặt viên đá lên vữa day và gõ tới khi mạch vữa dày độ lcm. Xây đến đâu phải dùng giẻ ưót lau chùi mặt đá trang trí đến đó không để vữa bám trên mặt đá, lau chùi bằng giẻ mềm đảm bảo không gây xước mặt bóng của đá. Các mạch đứng, mạch ngang bị khuyết phải được nhồi đầy vữa ngay sau khi xây mỗi hàng. Ngoài ra khi xây những khối đá lớn, người ta có thổ dùng cần cẩu: đá được đặt khô trên các thanh nêm, sau đó nâng lên rải vữa rồi lại đặt vào vị trí, Sau khi điều chỉnh viẻn đá cho ăn bóng với dầy, người ta đồ vữa lỏng chèn đầy các mạch rồi chêm kín mạch bằng đá vừa và nhỏ. Để liên kết chắc chắn những viên đá ĩẻ, người ta dùng chốt sắt, chốt có dạng hình móc, chốt ngầm, bản mộng dưới én các chốt được gắn chặt bằng vữa xi măng lỏng.
Xây đá đẽo a) Đặt thử; b,c,d) Liên kết các viên đá 1-Nêm hoặc đệm; 2-Chốt móc; 3-Chốt ngẩm; 4-Bản mộng đuôi én.
Xây đá kiểu (đá đổ)
Thi công đá kiểu cũng như đá đẽo cần vẽ và xếp thứ trên mặt bằng sau đó đánh dấu từng viên theo số thứ tự. chú ý cần thận khi vận chuyển tránh làm sứt mẻ các góc cạnh viên đá.
Xây đá kiểu cũng phải tuân theo các quv định như xây đá đẽo, nhưng do xây ở vị trí đặc biệt nên cũng có những quỷ định ricng. Ví dụ xây đá kicu cuốn vòm trên cửa phải bảo đám:
Trước khi xây phải ghép ván khuôn và chống đỡ chãc chan.
Xây cân đối từ hai chân lên đến đỉnh cuốn.
Viên khóa phải nằm chính giữa và được chèn chặt bằng vữa.
Tháo ván khuôn phải tôn trọng thời gian cho phép tháo và phải tháo theo trình tự kv thuật hợp lý. Trước khi tháo cần hạ nêm. quan sát toàn bộ cuốn, nếu không có hiện tượng rạn nứl rồi để hai, ba ngày sau mới được tháo hấn.
Trước khi xây cuốn cần có:
Một số nêm làm cữ chiều đày mạch vữa xây vòm. Mỗi mạch cán hai loại nêm, ném trong bằng vữa xí măng cát vàng, tí lệ 1: 3 sẽ để lại trong mạch vữa; nêm ngoài bằng gỗ SC được rút ra sau khi viên đá được chèn chắc, không dịch chuyển.
Hai đoạn dây để kiểm tra độ hướng tâm cùa các hòn đá xây và độ cong của lanh tô vòm giống như lanh tò xây cuổn gạch. Kỷ thuật xây cuốn được trình bày trên hình 11.21.
Xây vòm bống đá dồ a) Vị trí xây vòm; b) Díív kiểm Tra íỉộ hướng lùm.
Trường hợp các viên đá xây cuốn không được đẽo hình nêm thì mạch vữa phải có dạng hình nêm, đầu dưới không nhỏ quá lcm, đầu trên không lớn quá 2,5cm.
Khi xây, đặt nêm trong và đặt hòn đá đứng hướng vào tâm vòm. đồ vữa lỏng đầy mạch và đặt nêm gỗ kê cho đá nặng không đè bẹp vữa. Xây đồng thời từ hai chân lên đến đinh cuốn (trên khắp chiều dày và chiều rộng cuốn). Sau 7 ngày mới xây viên khóa. Ba ngày sau nữa mới xây các phần tường trên cuốn. Nếu cuốn xây nhiều nếp thì các mạch vữa đứng phải so le nhau. Mười ngày sau khi xây hòn đá khóa vòm mới được tháo ván khuôn đỡ cuốn.
Xếp đá khan
Đá xếp khan không có vữa được dùng để bảo vệ kè, đập chắn bằng đất, làm tường phân chia, tường rào ở nơi có nhiều đá. Trong kiến trúc hiện đại, phương pháp xếp đá khan được dùng để trang trí nội, ngoại thất đạt hiệu quả thẩm mỹ cao: bờ chắn đất bằng đá hộc tạo cảm giác thô mộc, bờ đá nhỏ xếp bằng đá đẽo duyên dáng ôm bụi hoa đa sắc.
Đá chẻ xếp khan cũng là một cách trang trí ấn tượng, tạo cảm giác gần gũi với thiên nhiên. Xếp đá khan phải bảo đảm các yêu cầu sau:
Mặt nền xếp đá phải bằng phẳng, nếu dốc phải dốc đều. Phần đáy được đệm chắc, chèn kỹ bằng đá lớn, nặng, có chân dài cắm vào trong nền thì càng tốt.
Không xếp rỗ tổ ong, không chèn đá vụn ở mặt ngoài khối đá xếp.
Đá không được xếp trùng mạch.
Các mạch phải đều, khít, được chèn đệm chặt bằng đá nhỏ. Mạch ngoài không rộng quá 3cm.
Công trình đá xếp khan chịu sóng vỗ và nước xói đều phải xếp đứng (chiều dài viên đá đuợc đặt thẳng góc với nền).
Đá xếp khan làm kè, đập chắn được xếp từ chân mái dốc lên. Đá lớn xếp dưới, đá nhỏ xếp trên theo thứ tự kích thước đá nhò dần. Cứ xếp mỗi lớp chừng 2-3m lại dừng vài ngày cho đập lún rồi mới xếp tiếp để mặt lớp đá xếp phẳng đều.
Bát mạch tường đá
Dụng cụ bắt mạch tường đá, xem hình 1.56. Tường đá có hai loại mạch là mạch phẳng và mạch lồi. Bắt mạch dùng vữa xi măng 1: 1 đến 1: 3. đường kính hạt cát có thể lớn hơn loại vữa bắt mạch tường gạch.
Bắt mạch phẳng
Làm ướt mặt tường, dùng bay lên vữa đầy mạch trong một tầm tay rồi miết cho bóng, miết dần theo mạch sao cho mặt vữa mạch bằng với mặt đá, làm từ trên xuống, trước khi chuyển sang đoạn khác dùng bay sửa hai bên mép mạch vữa cho đẹp ãn với mạch đá. Làm xong đoạn nào vệ sinh bề mặt đá ngay đến đó, không đê vữa lấm lem mặt đá.
Bắt mạch cong lồi
Mạch lồi thường dùng cho tường đá có mạch vữa không bằng phẳng, bắt mạch sẽ làm đẹp mặt tường lên. Trước khi bắt mạch lồi, dùng bay cạo mạch cạo sâu vào mạch 2cm, dùng nước rửa sạch chỗ vừa cạo, sau đó dùng vữa trát cho bằng. Khi vữa đã đống cứng, trát một lớp vữa nữa lồi ra khỏi mặt đá, vữa se dùng bay miết cho láng tạo thành các mạch lồi có chiều rộng như nhau. Có thể dùng một đoạn ống nhựa Tiền Phong để tạo mạch lồi: bổ dọc đoạn ống (đường kính phù hợp đường kính mạch lồi cần tạo), dùng keo dán nhựa dán một đoạn tay cầm nhỏ cũng bằng ống nhựa nhưng có đường kính nhó hơn.