Những bước đi ban đầu của 5 kiểu thiết kế nhà vườn phổ tiêu biểu từ các từ các nhóm quốc gia cổ đại Phương Đông; Ai Cập, Lưỡng Hà, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản

Phân kỳ sự phát triển nghệ thuật vưởn - công viên trên thế giới

Nghệ thuật vườn, thiết kế nhà vườn - công viên phát sinh và phát triển theo sự phát triển của xã hội.

Có thể chia quá trình phát triển nghệ thuật vườn, thiết kế nhà vườn - công viên, nhà phố làm bốn thời kỳ:

Thời kỳ thiết kế nhà ở cổ đại đẹp.

Thời kỳ thiết kế nhà ở trung đại đẹp.

Thời kỳ thiết kế nhà ở cận đại đẹp.

Thời kỳ thiết kế nhà ở hiện đại đẹp.

Thời kỳ cổ đại (kể từ thiên niên kỷ IV TCN đến thế kỷ VI)

Vườn, thiết kế nhà vườn đẹp - công viên, nhà phố cấp 4 được hình thành từ các nhóm quốc gia cổ đại Phương Đông (Ai Cập, Lưỡng Hà, Trung Quốc, Ấn Độ) và 30 thê kỷ sau, vườn, biệt thự nhà vườn cấp 4 - công viên, dãy nhà phố xuất hiện trong các nhóm quốc gia cổ đại Phương Tây (Hy Lạp, La Mã). Tiêu biểu cho thời kỳ này là các vườn bên công trình nhà thờ cúng và các vườn trong dinh thự vua chúa, biệt thự nhà vườn cấp 4 đẹp và tầng lớp quý tộc giàu có.

Thiết kế thi công vườn cổ Ai Cập (Hình I.la, I.lb)

Vườn cổ Ai Cập xuất phát từ việc thiết kế kiến trúc xung quanh các dinh thự nhà vua chúa hay các khu vực đền thờ, nhà cấp 4 có phòng thờ. Vườn có dạng hình học đối xứng quanh nhân trung tâm là một hồ lớn hình chữ nhật (60 X 120m). Bô" cục vườn chặt chẽ: công trình chủ yếu (đền thờ hay dinh thự) nằm trên trục chính; đường dạo thẳng hàng. Cây trồng là các loại có chiều cao tăng dần từ trong ra ngoài - cây hóng mát ỏ rìa quanh vườn, cây hoa, cây trang trí quanh nhân trung tâm.

Xây dựng vườn cổ Lưỡng Hà

Vườn được hình thành trên cơ sở thiết kế kiến trúc đền Zigurat (kiến trúc điển hình của Lưỡng Hà). Bố cục vườn chia thành nhiêu tầng trên sân cao (theo tầng Zigurat) kiểu nhà vườn tầng bậc đẹp này còn gọi là vườn treo. Vườn treo nổi tiêng nhất là vườn của hoàng hậu Xêmiramít. Tuy vườn có dạng theo hình học nhưng bố cục vườn lại thiết kế kiến trúc theo tự nhiên với nhiều cây to bóng mát. Vườn Lưỡng Hà đã chú ý thi công xây dựng cải tạo địa hình, thiết kế kiến trúc bố cục không gian đa dạng nhà đẹp (đắp đổi nhân tạo); mặt nước ở dạng thác hay suôi.

Thiết kế kiến trúc vườn cổ Ấn Độ

Vườn cổ Ấn Độ có thiết kế bô cục kiến trúc chặt chẽ theo dạng hình học. Ở Ấn Độ tôn giáo có ảnh hưởng sâu sắc đến nghệ thuật vườn, những mẫu nhà cấp 4 có gác lửng đẹp. Biệt thự vườn Ấn độ có hai yếu tố nổi bật là mặt nước rộng và cây xanh phong phú (do thiên nhiên đất nước này vô cùng đa dạng: vùng có ngọn núi cao nhất thế giới, vùng đồng cỏ mênh mông, vùng mưa nhiều và vùng sa mạc khô nóng).

Vườn nổi tiếng Ấn Độ là vườn lăng Tamahan hay còn có tên là "vườn Hòn Ngọc". Thiết kế kiến trúc bố cục vườn đơn giản ở những dạng đường thẳng nhưng thanh tao trong việc sử dụng màu trắng của đá cẩm thạch (thi công xây dựng công trình trung tâm) kết hợp với thi công hoàn thiện những màu xanh xẫm của những cây trắc bách diệp.

Xây dựng không gian xanh cho biệt thự vườn cổ đẹp theo phong cách kiến kiến trúc trung Quốc

Trung Quốc là quê hương của xu hướng nghệ thuật vườn, mẫu nhà ở biệt thự vườn đẹp mô phỏng tự nhiên. Đó là một nghệ thuật phong cảnh độc đáo với phương châm:

“ Sơn trùng thủy phục nghi vô lộ

Liễu ám hoa minh hựu nhết thôn"

Nghĩa là núi tiếp núi, nước tiếp nước dường như không thấy lối đi đâu; những khóm hoa sáng lên trong bóng râm của những cây liễu rủ báo hiệu còn có nhừng cảnh tiếp theo. Nguyên lý thiết kế bố cục kiến trúc của biệt thự vườn Trung Quốc là lấy thiên nhiên đa dạng của đất nưôc làm cơ sở sáng tạo thiết kế nhà đẹp. Việc tạo cảnh vườn luôn luôn thay đổi 1ất thích hợp cho người vừa đi đạo vừa ngắm. Đường dạo thường có mái (trường lạng). Nghệ thuật tạo cảnh dùng thủ pháp gây sự thay đổi trong cảm giác: đồi vực xen lẫn thung lũng, đồng cỏ; dòng nước chảy mạnh xen lần mặt nước phẳng lặng; cánh rừng thông xanh thẫm với rừng lá sáng. Thủ pháp kiến trúc còn dùng các hiệu quả của âm thanh: tiếng gió, tiếng vọng, tiếng chim hót, tiếng suôi róc rách hay tiêng ẩm ầm thác đổ, tiếng li rào hay xào xạc của lá v.v... Đặc biệt còn có thủ pháp mở rộng không gian nhà ở, không gian giếng trời của những kiểu nhà ống đẹp: dùng cận cảnh để tạo phối cảnh sâu cho mẫu nhà mặt tiền 5m hay hơn hiện nay, dùng mặt nước phản chiếu, dùng tấm lát đường từ thô đến mịn, màu sắc trong vườn từ ấm đến lạnh, với nước phun cao ở ngoài thấp dần vào trong... Tất cả các thủ pháp vừa nêu ra đã gây ra được ảo giác hư thực thực hư, như gẩn như xa.

Thiết kế Vườn cổ Nhật Bản.

Kiến trúc Nhât đã chịu ảnh hưỏng của nghệ thuật kiến trúc phong cảnh Trung Quốc, nhưng để phù hợp với thiên nhiên nước mình, họ đã tạo nên những vườn, biệt thự vườn đẹp, mẫu nhà nông thôn đặc sắc với phong cách liêng: thiết kế vườn Nhật cổ không phải là vườn để dạo chơi mà để ngồi ngắm. Không gian vườn chan hòa với không gian bên trong nhà, ngày nay Phương Nam áp dụng thiết kế vườn cho kiểu nhà ống 2 tầng, nhà phố 100m2 có sân vườn . Bố cục vườn chặt chẽ ỏ sự hài hòa về tỷ lệ giữa mọi yếu tố trong vườn. Mối quan hệ giữa con ngườỉ và thiên nhiên của nghệ thuật vưòn của ngưòi Nhật đã trỏ thành đặc điểm dân tộc. MỐI quan hệ đó không dựa trên sự chế ngự của thiên nhiên mà thể hiện ước muôn của con người vươn tới sự hài hòa với thiên nhiên. Mốì quan hệ đó trong mỗi thời đại đã tạo thành một ý niệm thống nhất làm cơ sỏ cho sự hình thành của cái đẹp. Từ cội nguồn, vườn Nhật, đã mang tính chất biểu tượng. Thậm chí có vườn chỉ bố trí trên một quy mô rất nhỏ như cái khay. Song nó vẫn làm cho ta suy tưởng đến thế giới tự nhiên.

Sau 30 thế kỷ hình thành vườn ở mỗi quốc gia cổ đại Phương Đông, ở Phương Tây mới bắt đầu xuất hiện ỏ những vườn tiêu biểu như những vườn ố Hy Lạp và La Mã.